Wyrok NSA z dnia 22 listopada 2023 r., sygn. II OSK 2411/21

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Jacek Chlebny (spr.) Sędziowie sędzia NSA Jerzy Siegień sędzia del. WSA Grzegorz Rząsa Protokolant starszy asystent sędziego Adrianna Tarłowska po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2023 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 lipca 2021 r., sygn. akt VII SA/Wa 1132/21 w sprawie ze skargi [...] sp. z o.o. z siedzibą w G. na decyzję Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu z dnia 5 marca 2021 r., znak DOZ-OAiK.650.1324.2020.UB w przedmiocie wpisu do rejestru zabytków 1. uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie; 2. zasądza od [...] sp. z o.o. z siedzibą w G. na rzecz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego kwotę 580 (pięćset osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z 13 lipca 2021 r., sygn. akt VII SA/Wa 1132/21, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawie ze skargi [...] sp. z o.o. z siedzibą w G. uchylił decyzję Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu z 5 marca 2021 r. w przedmiocie wpisu do rejestru zabytków fragmentów otoczenia historycznego zespołu budowlanego [...], [...] portierni i biura [...] przy [...]. [...], placu [...] oraz budynku [...] ( [...]).

W uzasadnieniu Sąd pierwszej instancji wskazał, że Minister uchylił się od prawidłowej oceny dowodów zgromadzonych w sprawie, ograniczając się do zrelacjonowania stanowiska organu pierwszej instancji i przytoczenia obowiązujących przepisów prawa. Nie dokonał oceny zebranych w sprawie dowodów ani nie wyjaśnił dlaczego obecne formy ochrony (miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego) są niewystarczające.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że o ile można przyjąć, że kwestia "ochrony wartości widokowych" (art. 3 pkt 15 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2021 r. poz. 710 ze zm.; dalej: ustawa o ochronie zabytków) została przez organ odwoławczy w decyzji omówiona i oceniona (zabudowanie tego obszaru i przesłonięcie w ten sposób terenów [...]), o tyle kwestia "ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych" w żaden sposób nie została wyjaśniona, pomimo że stanowi istotną przesłankę orzekania o wpisie otoczenia zabytku do rejestru. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zwrócił uwagę, że w ramach oceny "ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych" nie jest możliwe powielanie argumentacji dotyczącej "ochrony wartości widokowych", a to w istocie czyni Minister, przy tym bardzo zdawkowo. Jeżeli organ nie jest w stanie bezsprzecznie i jednoznacznie wykazać jakie szkodliwe oddziaływanie czynników zewnętrznych występuje względem zabytku już do rejestru wpisanego lub niewątpliwie wystąpi w przyszłości, to nie może uznać, że przesłanka "ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych" zachodzi, a przez to, że wpis otoczenia zabytku do rejestru jest uzasadniony i prawnie możliwy. Organ nie może nadinterpretowywać stanu faktycznego po to tylko, aby objąć ściślejszą ochroną otoczenie zabytku, które wcześniej nie zostało wpisane do rejestru. Otoczenie, aby mogło zostać wpisane do rejestru musi spełniać wymagania ustawowe. Minister nie wykazał, aby zaszła przesłanka "ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych", co stanowi istotne naruszenie procesowe.