W przeciwieństwie do Państwowej Inspekcji Pracy, społeczna inspekcja pracy nie jest organem nadzoru i kontroli państwa nad warunkami pracy. Jednak ze względu na znaczne uprawnienia społecznych inspektorów pracy warto zwrócić uwagę na ich uprawnienia oraz zakres współpracy z pracodawcami.

Społeczna Inspekcja Pracy została powołana na mocy ustawy o Społecznej Inspekcji Pracy. Została ona stworzona w trosce o systematyczną poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w celu zapewnienia związkom zawodowym niezbędnych warunków do sprawowania skutecznej kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy.

Zgodnie z art. 1 ustawy, Jak widać możliwości działania SIP są ograniczone do zakładu pracy. Ustawodawca przewidział ścisły związek społecznej inspekcji pracy z zakładowymi organizacjami związkowymi, które kierują pracą społecznych inspektorów pracy. W konsekwencji społeczna inspekcja pracy może zostać powołana wyłącznie u pracodawców, u których działają zakładowe organizacje związkowe. Nie ma natomiast możliwości powołania SIP u pracodawców, u których związki zawodowe nie działają. Powołanie SIP jest prawem, z którego można korzystać. Jednak nie ma takiego obowiązku.