Interpretacja indywidualna z dnia 11 września 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.316.2023.3.OS

Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu. Obowiązek fakturowania.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko w części nieprawidłowe i w części prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług w zakresie:

‒braku opodatkowania podatkiem VAT otrzymanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości – jest nieprawidłowe;

‒braku opodatkowania podatkiem VAT otrzymanych zasądzonych odsetek wraz z wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z nieruchomości – jest prawidłowe;

‒obowiązku wystawiania faktur za wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości z zastosowaniem podstawowej stawki podatku VAT – jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

29 maja 2023 r. wpłynął Państwa wniosek z 24 maja 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od towarów i usług w zakresie:

‒braku opodatkowania podatkiem VAT otrzymanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości;

‒braku opodatkowania podatkiem VAT otrzymanych zasądzonych odsetek wraz z wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z nieruchomości;

‒obowiązku wystawiania faktur za wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości z zastosowaniem podstawowej stawki podatku VAT.

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismami z 7 sierpnia 2023 r. (data wpływu 10 sierpnia 2023 r.) oraz z 1 września 2023 r. (data wpływu 6 września 2023 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Na podstawie wyroku wydanego dnia 30 stycznia 2023 roku przez Sąd Apelacyjny w … w sprawie …, którym to wyrokiem nieznacznie zmieniono wydany w pierwszej instancji przez Sąd Okręgowy w … wyrok z dnia 16 marca 2022 roku w sprawie oznaczonej sygnaturą …, Sąd Apelacyjny na rzecz Wnioskodawcy zasądził od Gminy Miasta …: (1) kwotę … zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, od kwoty … zł, od dnia 28 lutego 2017 r. do dnia zapłaty, od kwoty … zł, od dnia 9 października 2019 r. do dnia zapłaty, (2) … zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwot: … zł, od dnia 28 lutego 2017 roku do dnia zapłaty, … zł, od dnia 9 października 2019 roku do dnia zapłaty, (3) … zł na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w …, tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych oraz (4) … zł tytułem kosztów postępowania przed Sądem II instancji. Wytłuszczone kwoty podane powyżej zostały zasądzone tytułem wynagrodzenia należnego wnioskodawcy za bezumowne korzystanie przez Gminę Miasto … w okresie od X.2013 r. do 11.2019 r. z zabudowanej budynkiem działki numer … z obrębu …(…), poł. w ... przy ul. …, której wieczystym użytkownikiem był Wnioskodawca, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr …, a w którym to budynku (posadowionym na wym. działce) Gmina Miasto …(wyłącznie ona) od wielu lat prowadzi Przedszkole Publiczne nr … i wyłącznie ona korzystała z przedmiotowej działki, czyniąc to w sposób bezumowny, kosztem Wnioskodawcy.

Wnioskodawca do 2019 roku był wieczystym użytkownikiem w/w działki oraz właścicielem posadowionego na niej budynku na podstawie umowy zawartej dnia 18 lipca 1978 roku ze Skarbem Państwa (akt notarialny rep. A nr …), gdzie ustalony cel oddania nieruchomości określony został na: wzniesienie domów mieszkalnych, wchodzących w skład osiedla mieszkaniowego …, które to osiedle następnie powstało. Aktem notarialnym z 22 października 1984 roku zmieniono treść umowy zawartej w 1978 roku w ten sposób, że od całego terenu odłączono działkę nr … o obszarze 4.638 m.kw., zmniejszając cały obszar oddany w użytkowanie wieczyste do 133.355 m. kw. Na podstawie umowy zawartej 22 listopada 1985 roku z Urzędem Wojewódzkim w … - Kuratorium Oświaty i Wychowania, Wnioskodawca podjął się realizacji przedszkola przy ul. … na osiedlu …, z przeznaczeniem dla wym. Kuratorium, celem zapewnienia kompleksowej realizacji budownictwa mieszkaniowego na wskazanym osiedlu. Na wybudowanie przedszkola Wnioskodawca miał zaciągnąć kredyt bankowy w ...., a Kuratorium zobowiązało się pokryć rzeczywisty koszt budowy przedszkola ustalony jako koszt własny spółdzielni. Plan realizacji przedszkola został zatwierdzony w roku 1985. Na przestrzeni kolejnych lat działka oddana w użytkowanie wieczyste ulegała podziałom i m.in. decyzją Urzędu Miejskiego w … z 06 października 1986 roku dokonano m.in. rozdzielenia działki nr … na działkę nr … o pow-ni 5.304 m.kw., z przeznaczeniem pod budowę w/w przedszkola oraz na działkę nr … o powierzchni 9.2814 ha; obie pozostając niezmiennie w użytkowaniu wieczystym Wnioskodawcy. W uzasadnieniu decyzji podziałowej wskazano, że podział następuje w celu dobrowolnego oddania na rzecz przeznaczonej na przedszkole. 27 czerwca 1986 roku Zebranie Przedstawicieli Spółdzielni podjęło uchwałę upoważniającą Zarząd do zbycia działki nr … - przeznaczonej pod budowę przedszkola oraz działki nr …, przeznaczonej pod budowę szkoły, na rzecz Kuratorium Oświaty i Wychowania w ... Następnie doszło do sytuacji w której opisane powyżej przedszkole zostało przez Wnioskodawcę wybudowane.

W dniu 14 października 1992 roku Wojewoda … decyzją znak … stwierdził nabycie przez Gminę Miasto … z mocy prawa własności nieruchomości stanowiącej m.in. działkę nr …, przy czym w decyzji tej wskazano, że budynki stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności należący do użytkownika wieczystego, tj. Wnioskodawcy. W związku z nabyciem własności nieruchomości, obejmującej działkę nr … przez Gminę Miasto … i przejęciem przez tego właściciela od Kuratorium przedszkola, Wnioskodawca i Gmina rozpoczęły rozmowy mające na celu rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego, w części dot. w/w działki na którym było ono zlokalizowane. Strony nie doszły w tym zakresie do porozumienia, a wówczas (jak podano) podmiotem prowadzącym przedszkole była już Gmina Miasto ... W kolejnych latach, tj. w roku 1997 doszło do próby rozwiązania przez właściciela umowy o oddanie w użytkowanie wieczyste, w części dot. działki …, lecz do faktycznego rozwiązania nie doszło z powodu nie dojścia do porozumienia co do wszystkich elementów, istotnych dla Wnioskodawcy, obejmujących także sprawy majątkowe dot. innych terenów jak prawa dostępu do nich. Porozumienie zawarto w roku 1997 tylko w części dot. działki na której znajdowała się szkoła, w stosownej umowie zaznaczając, że przedmiotem użytkowania wieczystego nadal pozostają inne działki, w tym działka nr …. Po zawarciu wym. umowy negocjacje prowadzone były nadal, w tym w zakresie dot. działki nr …. W końcu w dniu 14 października 1998 roku Wnioskodawca i Gmina … podpisały protokół z rokowań, w którym ustalono, ze umowa o oddanie w użytkowanie wieczyste z 18 lipca 1978 roku zostaje rozwiązana w części obejmującej działkę …, a Gmina przejmuje własność budynków przedszkola. Do zawarcia formalnej umowy jednak nie doszło.

Następnie w roku 2015 Wnioskodawca zaproponował Gminie Miastu … nabycie lub zamianę terenu na inny bądź odpłatną dzierżawę. Propozycja ta nie została przyjęta 21 września 2016 roku Wnioskodawca przed Sąd Rejonowy … wezwał Gminę Miasto … do zawarcia ugody polegającej na uiszczeniu przez Gminę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki nr …, za ostatnie 3 lata, w kwocie po … PLN za każdy rok, gdyż Gmina Miasto …cały czas prowadziła na tej nieruchomości przedszkole. Do ugody nie doszło. W październiku 2016 roku Gmina Miasto … złożyła oświadczenie o zgodzie na rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego, w części dot. działki …, lecz warunków tego rozwiązania Wnioskodawca nie zaakceptował, bo były dla niego niekorzystne. Płaszczyzną sporu pomiędzy stronami było m.in. to, że Wnioskodawca za działkę nr … wnosił opłaty za użytkowanie wieczyste do roku 1992, tj. do momentu w którym właścicielem działki stała się Gmina Miasto …, a późniejszych już nie, ponieważ z przyczyn od siebie niezależnych nie korzystał z wymienionej działki, zaś prowadzone na niej było Przedszkole Publiczne nr …przez Gminę.

Pismem skierowanym do Gminy Miasto … w roku 2017 Wnioskodawca poinformował gminę, że począwszy od 01 września 2017 roku obciążał będzie ją wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z działki nr … w wysokości … złotych miesięcznie, przy przyjęciu stawki wynoszącej …za 1 m.kw. terenu, którą to stawkę ustalono w uzgodnieniu z rzeczoznawcą majątkowym jako odpowiadającą warunkom rynkowym jak i czynszom za podobne tereny, które od osób trzecich pobierał Wnioskodawca.

Opisane obciążanie od miesiąca września 2017 roku przybrało postać comiesięcznego wystawiania i doręczania Gminie Miasto … faktur VAT i tak np. za miesiąc wrzesień 2017 roku w dniu 01 września 2017 Wnioskodawca wystawił fakturę nr … na kwotę brutto wynoszącą … PLN albowiem w/w kwotę wynagrodzenia Wnioskodawca powiększył o podatek VAT wg stawki podstawowej. Stan taki trwał do miesiąca lutego 2019 roku.

Gmina Miasto … kolejnymi pismami doręczanymi Wnioskodawcy informowała, że brak jest podstaw do tego obciążania, a faktury są nieskuteczne. Jednocześnie Gmina Miasto … systematycznie domagała się wnoszenia przez Wnioskodawcę opłat za użytkowanie wieczyste działki nr … z której Wnioskodawca nie korzystał. W efekcie doszło do sporu sądowego, w pierwszej instancji przed Sądem Okręgowym w …, a następnie, po złożeniu apelacji przez obie strony, do ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd drugiej instancji, tj. Sąd Apelacyjny w ... W pozwie oraz w złożonych następnie pismach procesowych Wnioskodawca dochodził należnego mu wynagrodzenia za okres jeszcze nieprzedawniony, do roku 2019, tj. do roku kiedy ustała umowa o oddanie działki … w użytkowanie wieczyste.

Wydanym wyrokiem Sąd Apelacyjny w … nieznacznie zmienił wyrok sądu pierwszej instancji i zasądził od Gminy Miasta …na rzecz Wnioskodawcy kwoty podane na wstępie tej części wniosku. Sąd uznał, że roszczenie Wnioskodawcy dot. należnego mu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki nr … było zasadne w sytuacji w której Gmina Miasto … od wielu lat, w tym również za okres objęty sporem, w sposób wyłączny korzysta z wym. działki. Sąd potwierdził, zgodnie z prawdą, że strony związane były jedynie umową o oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej, zawartej w roku 1978, która w odrębnym procesie została w końcu rozwiązana orzeczeniem sądowym wydanym w roku 2019.

Uwzględniając regulację zawartą w art. 5 KC, tj. zasady współżycia społecznego oraz zakaz nadużywania prawa oraz to, że Wnioskodawca od końca lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, pozbawiony był możliwości korzystania z działki …, która od roku 1992 stała się własnością Gminy Miasto … i była przez nią od początku lat użytkowana, to oznacza, że uniemożliwiony został cel zawartej umowy o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste, w zakresie tej działki. W trakcie procesu ustalono, że nigdy pomiędzy Wnioskodawcą a gminą nie doszło do jakichkolwiek ustaleń w zakresie zasad i warunków korzystania przez podmiot prowadzący Przedszkole Publiczne nr … z działki będącej w użytkowaniu wieczystym Wnioskodawcy, w tym zwłaszcza nie doszło do ustalenia aby korzystanie to miało się odbywać w sposób nieodpłatny. Żadne takie uzgodnienia nie zostały również poczynione przy okazji zawarcia umowy z 10 maja 1985 roku i 22 listopada 1985 roku dotyczących realizacji wymienionego przedszkola przy ul. … na osiedlu wzniesionym przez Wnioskodawcę, gdyż umowy te dot. jedynie wykonania inwestycji pod kątem budowlanym.

Pomimo tego, że Wnioskodawca przez szereg lat był użytkownikiem wieczystym działki …, z terenu tego nie mógł korzystać, doznając w ten sposób szkód w swoim majątku ze strony Gminy Miasto …choćby w zakresie utraconych korzyści, które mogło wygenerować oddanie takiego gruntu w odpłatne korzystanie osobie trzeciej, na zasadach rynkowych. Gmina Miasto … nie wykazała aby Wnioskodawca oddał jej nieruchomość do bezpłatnego używania, a na przestrzeni lat toczyły się jedynie, co jakiś czas, negocjacje w przedmiocie tego jak należałoby uregulować status w/w nieruchomości, acz nigdy nie udało się stronom wypracować w tym zakresie kompromisu, dowodem czego było orzeczenie, wydane w odrębnym procesie, w sprawie oznaczonej sygnaturą …, na podstawie którego umowa o oddanie w użytkowanie wieczyste działki … została rozwiązana.

W postępowaniu sądowym sądowi nie udało się również ustalić elementów istotnych umowy użyczenia, o której mowa w art. 710 KC. A zatem z powodu tego, że w okresie objętym pozwem Gmina Miasto … korzystała z działki … w złej wierze, a taki stan nie powinien mieć miejsca bez zgody Wnioskodawcy, prawo Wnioskodawcy przyznane zawartą umową o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste, zostało ograniczone, bo to Wnioskodawca, na podstawie wym. umowy był uprawniony, z wyłączeniem innych osób, w tym właściciela, korzystać z tej nieruchomości i Wnioskodawca nigdy tego korzystania na takich zasadach na jakich się ono odbywało, nie tolerował, szczególnie od roku 1992, kiedy właścicielem działki … stała się Gmina Miasto …, obciążająca Wnioskodawcę opłatą za użytkowanie wieczyste tej działki z której Wnioskodawca nie korzystał i nie mógł korzystać. Zasądzone wynagrodzenie za bezumowne korzystanie obejmowało to wszystko co właściciel mógłby uzyskać, gdyby rzecz oddał do odpłatnego korzystania na podstawie określonego stosunku prawnego, tj. gdyby jego posiadanie opierało się na prawie, m.in. gdyby rzecz wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego użytkowania i opierało się na opinii sporządzonej przez biegłego w trakcie procesu. Zasądzone odsetki wynikały z mocy prawa i były należne Wnioskodawcy od upływu terminów zapłaty, wskazanych w wezwaniach do zapłaty. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości oszacowane przez biegłego sądowego zostało obliczone wg kwot netto, bez uwzględnienia jakichkolwiek podatków, w tym podatku VAT. Kwoty zasądzone wyrokiem wydanym przez Sąd Apelacyjny w … zostały w całości przez Gminę Miasto …zapłacone.

W uzupełnieniu wniosku z 6 sierpnia 2023 r. wskazali Państwo:

1.Spółdzielnia jest czynnym, zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług.

2.Gmina Miasto …korzystała z budynku przedszkola od grudnia 1987 roku, po sporządzonym, po zakończeniu jego budowy, protokole odbioru i przekazania go do użytku oraz sporządzonym protokole przyjęcia obiektu do eksploatacji, a następnie przyjęcia obiektu do eksploatacji przez Wydział Oświaty i Wychowania Urzędu Miejskiego w …, pod nadzorem Kuratorium. Szczegółowe zasady na jakich Przedszkole przeszło z gestii Kuratorium na UM w …, reprezentowanej przez pełnomocnika Spółdzielni nie jest znane. Jedynym kolejnym zdarzeniem, znanym Sp-ni, jest wydanie w dniu 14 października 1992 roku przez Wojewodę … decyzji znak … o stwierdzeniu nabycia z mocy prawa przez Gminę Miasto … prawa własności nieruchomości, obejmującej m.in. działkę nr ...

3.Spółdzielnia, jako wieczysty użytkownik działki … nigdy nie była związana z Gminą Miasto … umową najmu, dzierżawy lub inną umową o podobnym charakterze, przedmiotem której byłoby Przedszkole, a Kuratorium nigdy nie korzystało z budynku Przedszkola znajdującego się na działce nr ...

4.Spółdzielnia nie występowała p-ko Gminie Miasto … o opróżnienie i wydanie budynku Przedszkola. Pomiędzy stronami co jakiś czas odbywała się jedynie wymiana korespondencji oraz odbywały się spotkania. Spółdzielnia cięgle nie wyobrażała sobie sytuacji, uznając ją za bezprawną, w której jest wieczystym użytkownikiem nieruchomości, nie mając prawa do korzystania z niej, a jednocześnie, w takim stanie, jest obciążana przez Gminę Miasto …, opłatami za wieczyste użytkowanie tej nieruchomości.

5.Spółdzielnia nie miała możliwości zablokowania dostępu do nieruchomości i korzystania przez Gminę Miasto … z przedmiotowej nieruchomości, ponieważ dostęp do niej możliwy jest z kilku stron, a ponadto zablokowanie mogło narazić wiele osób, w tym głównie dzieci i mieszkańców budynków wielorodzinnych Spółdzielni, znajdujących się niedaleko Przedszkola, na uciążliwości, które – w interesie społecznym - szybko zostałyby zablokowane, chociażby przez Policję.

6.Poza pozwem złożonym po rozwiązaniu umowy o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste, którego dot. zawarta ugoda, tj. pozwem dotyczącym ustalenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez Gminę z nieruchomości, Spółdzielnia nie składała innych pozwów.

7.Spółdzielnia nie składała pozwu do Sądu o opróżnienie i wydanie przez Gminę Miasto … budynku Przedszkola znajdującego się na działce nr ...

8.Spółdzielnia (za wyjątkiem poniższego) nie podejmowała czynności stricte w celu odzyskania nieruchomości. Od wielu lat podejmowała jednak czynności w celu uregulowania bądź rozwiązania tej kuriozalnej sytuacji, tj. niemożliwości korzystania przez użytkownika wieczystego z nieruchomości, która jest w posiadaniu jego właściciela, przy jednoczesnym obciążaniu wieczystego użytkownika opłatami za korzystanie z tego prawa, proponując przede wszystkim zapłacenie przez Gminę określonego świadczenia bądź zamianę działki … na inną, stanowiącą własność Gminy Miasto …. W tym celu kierowała do właściciela nieruchomości szereg pism, odbywała spotkania, ponawiała te pisma, jak i podejmowała działania w celu obrony przed niezgodnym z prawem rozwiązaniem przez Gminę Miasto … umowy o oddanie działki nr … w użytkowanie wieczyste, co także miało miejsce od roku 1998 i ponownie, w roku 2015. W roku 2015 i 2016 Gmina Miasto …pismem z 06 maja 2015 roku oraz pismem z dnia 20 maja 2016 roku informowała Sp-nię, że na wnioskowane przez Sp-nię uregulowanie sprawy, nie ma środków w budżecie. W odniesieniu do działki … pismem z dnia 08 czerwca 2016 roku Sp-nia wezwała Gminę o przywrócenie stanu zgodnego z prawem. W odpowiedzi Gmina zasugerowała rozwiązanie umowy o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste, bez jakiegokolwiek ekwiwalentu, na co Sp-nia nie mogła się zgodzić. W dniu 21 września 2016 roku Sp-nia złożyła do Sądu Rejonowego … wniosek o zawezwanie Gminy do próby ugodowej w sprawie uregulowania statusu prawnego działki nr … oraz uiszczenie przez Gminę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z tej działki. Sprawa zawisła pod sygnaturą …, jednakże do zawarcia ugody nie doszło. W dniu 17.10.2016 roku Gmina złożyła oświadczenie woli nr …, w którym wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego w części dot. działki …, bez jakiegokolwiek ekwiwalentu dla Sp-ni, na co Sp-nia nie wyraziła zgody w swym piśmie z dnia 24.10.2016 roku. Pozwem z dnia 29.06.2017 roku Gmina Miasto … wniosła do Sądu Okręgowego w … o rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego, zawartej dnia 18 lipca 1987 roku, w części dot. działki … i Sąd ten w sprawie … wyrokiem z dnia 20 lutego 2018 roku umowę tę, w tej części, rozwiązał. Sąd Apelacyjny w … w sprawie I … wyrokiem z dnia 21 lutego 2019 roku nie uwzględnił apelacji Sp-ni, co oznacza, że z dniem wydania wyroku przez Sąd drugiej instancji, umowa o oddanie działki … w użytkowanie wieczyste uległa rozwiązaniu, a Sp-nia przestała być jej wieczystym użytkownikiem, co oznacza, że do tego momentu Gmina Miasto … korzystała bezumownie z działki …, prowadząc na niej Publiczne Przedszkole nr …, w budynku na niej posadowionym. Wydanymi przez oba Sądy wyrokami nie zasądzono na rzecz Sp-ni jakichkolwiek świadczeń, jak i nie dokonano jakiegokolwiek rozliczenia, w tym również w zakresie bezumownego korzystania przez Gminę Miasto … z przedmiotu rozwiązanego użytkowania wieczystego, a to głownie dlatego, że rozliczenia takie nie były przedmiotem wymienionego procesu. Nie ulega jednak wątpliwości, że Gmina przez lata bezumownie korzystała z gruntu, kosztem Sp-ni, dodatkowo obciążając Sp-nię opłatami za korzystanie z tego prawa. 06 września 2019 roku Sp-nia złożyła więc do Sądu Okręgowego w … pozew o zapłatę należnego jej odszkodowania za bezumowne korzystanie z działki …, który wskazano we wniosku.

9.Celem działań Spółdzielni i negocjacji z Gminą Miasto … co do zasady nie było odzyskanie nieruchomości/władztwa nad budynkiem jak i nie było nim odsprzedanie budynku albowiem nie można sprzedać właścicielowi gruntu - samego budynku, który na nim stoi jak i przedmiotem roszczeń Sp-ni było wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z samej działki gruntu. Podstawowym celem było jednak uzyskanie świadczenia lub (jako propozycja alternatywna) zawarcie ugody w której w zamian za rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego w części dot. działki …, Sp-nia otrzymałaby nieruchomość zamienną. W braku porozumienia Sp-nia oczywiście gotowa była na odzyskanie działki z obiektem, wolnego od osób i rzeczy należących do Gminy, aczkolwiek w takim przypadku i tak domagałaby się zapłacenia na jej rzecz świadczenia za bezumowne korzystanie z działki przez określony czas.

W uzupełnieniu wniosku z 1 września 2023 r. wskazali Państwo: w części G wniosku, obejmującej przedstawienie zaistniałego stanu faktycznego na str. 4 podano, że: „Opisane obciążanie od miesiąca września 2017 roku przybrało postać comiesięcznego wystawiania i doręczania Gminie Miasto … faktur VAT i tak np. za miesiąc wrzesień 2017 roku w dniu 01 września 2017 Wnioskodawca wystawił fakturę nr … na kwotę brutto wynoszącą …PLN albowiem w/w kwotę wynagrodzenia Wnioskodawca powiększył o podatek VAT wg stawki podstawowej. Stan taki trwał do miesiąca lutego 2019 roku”.

Pytania

W opisanym stanie faktycznym i prawnym wątpliwość Wnioskodawcy dotyczy trzech obszarów:

1)Czy Wnioskodawca otrzymane od Gminy Miasto … wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, ustalone ostatecznie w procesie i zasądzone wyrokiem sądowym, powinien potraktować jako kwotę brutto i odprowadzić od tego wynagrodzenia podatek VAT, czy też otrzymanie tego wynagrodzenia nie jest czynnością/stanem opodatkowaną tym podatkiem?

2)Czy (podobnie jak powyżej) Wnioskodawca otrzymane od Gminy Miasto … odsetki za opóźnienie zasądzone wraz z wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z nieruchomości (jak wyżej), również już otrzymane, powinien potraktować jako kwotę brutto i odprowadzić od tych odsetek podatek VAT, czy też otrzymanie tych odsetek nie jest czynnością opodatkowaną tym podatkiem ?

3)(ostatecznie przedstawione w uzupełnieniu wniosku z 1 września 2023 r.) Czy Wnioskodawca w roku 2017, 2018 i 2019 prawidłowo dokumentował należne mu wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z działki … wystawianiem faktur VAT oraz powiększając, obliczone przez siebie wynagrodzenie, kwotą podatku wg stawki podstawowej?

Państwa stanowisko w sprawie

Ad. 1. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy VAT opodatkowaniu tym podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Stosownie do art. 7 ust. 1 Ustawy VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w np. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy VAT, należy rozumieć przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast w myśl art. 8 ust. 1 Ustawy VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy VAT, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 Ustawy VAT, w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Zgodnie z art. 8 ust. 2a Ustawy VAT w przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi. Nie każde jednak zachowanie podatnika może zostać uznane za czynność opodatkowaną. Na gruncie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jak również polskich sądów administracyjnych ukształtował się pogląd, zgodnie z którym aby zdarzenie mogło zostać zakwalifikowane jako świadczenie usług na gruncie przepisów Ustawy VAT, powinno spełniać następujące kryteria:

a)musi istnieć stosunek prawny pomiędzy usługodawcą i usługobiorcą przewidujący świadczenie wzajemne;

b)usługobiorca ma uzyskiwać korzyść materialną z odbioru/nabycia usług świadczonych przez usługodawcę;

c)wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość otrzymaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy

(vide: wyrok TSUE z 8.03.1988 r. w sprawie C-102/86, z 3.03.1994 r. w sprawie C-16/93, wyrok NSA z 6.09.2013r., sygn.. Akt I FSK 1315/12, z 2.04.2014 r., sygn. I FSK 689/13).

Użytkownik wieczysty, który nie może (bez swego zawinienia, bez zaniechania jakichkolwiek działań) korzystać z oddanej mu w tym celu działki, który dodatkowo nie toleruje pobytu/przebywania tegoż bezumownego użytkownika działki, nie godzi się na to i zmierza przez wiele lat do zakończenia bądź uregulowania tego stanu, z wykorzystaniem odpowiednich środków prawnych, a pomiędzy stronami nie istnieje stosunek prawny przewidujący świadczenie wzajemne, uwzględniając fakt tego, że użytkownik wieczysty (Wnioskodawca) nie otrzymuje zwykłego wynagrodzenia w zamian za świadczoną usługę i brak jest ekwiwalentności świadczeń powoduje, że obciążanie nierzetelnego użytkownika wynagrodzeniem, zasądzonym przez sąd, ma na celu naprawić szkodę wyrządzoną Wnioskodawcy z powodu bezumownego korzystania z działki, a przez to (z uwagi na swój odszkodowawczy charakter) zasądzone i otrzymane przez Wnioskodawcę wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z działki …, nie może być uznane za wynagrodzenie o którym mowa w Ustawie VAT i tym samym otrzymane kwoty nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Ad. 2. Podobnie jak powyżej zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Zatem podstawą do objęcia opodatkowaniem danego zdarzenia jest występowanie odpłatności, która ma miejsce „gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto odpłatność za otrzymane świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem" (tak TSUE w wyroku z 8 marca 1988 r., C-102/86).

Przez dostawę towarów rozumie się zaś przeniesienie prawa do rozporządzania nimi jak właściciel. Natomiast świadczenie usług to każde świadczenie, które nie jest dostawą towarów w podanym wyżej znaczeniu. Otrzymywanie odsetek z tytułu nieuregulowania bądź nieterminowego uregulowania należności wynikających z różnego typu zobowiązań (cywilnoprawnych lub nawet publicznoprawnych) nie jest świadczeniem wzajemnym i nie jest kwalifikowane jako jedno ze zdarzeń powodujących powstanie obowiązku podatkowego w VAT. Odsetki mają w takim przypadku zrekompensować szkodę poniesioną przez dany podmiot „(...) w związku z nieotrzymaniem środków pieniężnych w czasie przewidzianym umową - mają zatem charakter odszkodowawczy...." (por. Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 3 grudnia 2013 r., IPPP1/443-908/13-2/AP).

Ad. 3. (ostatecznie przedstawione w uzupełnieniu wniosku z 1 września 2023 r.)

W efekcie stanowiska przedstawionego w części pierwszej (Ad. 1.) błędne było dokumentowanie przez wnioskodawcę w roku 2017, 2018 oraz na początku roku 2019 należnego mu odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości fakturami VAT i powiększanie oszacowanego wynagrodzenia tym podatkiem wg stawki podstawowej, zapłaty którego i tak Gmina Miasto … wówczas odmówiła.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które Państwo przedstawili we wniosku w zakresie:

‒braku opodatkowania podatkiem VAT otrzymanego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości – jest nieprawidłowe;

‒braku opodatkowania podatkiem VAT otrzymanych zasądzonych odsetek wraz z wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z nieruchomości – jest prawidłowe;

‒obowiązku wystawiania faktur za wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości z zastosowaniem podstawowej stawki podatku VAT – jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1570 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Jak wynika z art. 5 ust. 2 ustawy o VAT:

Powyższe oznacza, że istotny jest przede wszystkim faktyczny przebieg dalszej czynności i osiągnięty rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron.

Zgodnie z art. 2 pkt 6 ustawy:

Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy:

Na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy:

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę.

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu.

Natomiast stosownie do art. 8 ust. 2a ustawy:

Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy.

Na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 146a pkt 1 ustawy:

Według art. 146aa ust. 1 pkt 1 ustawy:

Szeroki charakter świadczenia usługi potwierdzają także zapisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz.U. z 2023r., poz. 1610).

W świetle art. 353 § 2 Kodeksu cywilnego:

Tak więc na świadczenie może składać się zachowanie polegające na działaniu (dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu) albo na zaniechaniu (zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji). Na świadczenie mogą się również składać jednocześnie zachowania polegające na działaniu oraz na zaniechaniu.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 ustawy).

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego. Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Wobec powyższych rozważań, dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie, oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Zauważyć należy, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania, zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego.

Na gruncie prawa cywilnego, odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą, musi istnieć związek przyczynowy.

Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 Kodeksu cywilnego) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 Kodeksu cywilnego).

Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego:

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych, szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Przepisy Kodeksu cywilnego regulują również kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy.

Zgodnie z art. 222 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:

Na podstawie art. 224 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:

W oparciu natomiast o art. 225 cyt. Kodeksu cywilnego:

Z ww. regulacji wynika, że w sytuacji wytoczenia powództwa – przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze – jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

Zgodnie z dyspozycją art. 230 Kodeksu cywilnego:

W myśl powołanego wyżej art. 230 Kodeksu cywilnego, przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.

Stosownie do art. 336 Kodeksu cywilnego:

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości lub gruntu podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Zauważyć należy, że z cytowanych wyżej przepisów ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone.

Analiza ww. przepisów ustawy prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy usługą i otrzymaną zapłatą.

Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest ustalenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia, oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia czy czynność podlega opodatkowaniu jest fakt istnienia zgody, chociażby nieformalnej, na korzystanie z przedmiotu.

W sytuacji zatem, gdy osoba trzecia korzysta z nieruchomości bez zgody jej właściciela, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem nieruchomości i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.

Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację, kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości bez zawiązywania stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Co do zasady, sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumianą, milczącą zgodę właściciela nieruchomości na jej użytkowanie przez dotychczasowego użytkownika – czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Z opisu sprawy wynika, że do 2019 roku byli Państwo wieczystym użytkownikiem działki oraz właścicielem posadowionego na niej budynku na podstawie umowy zawartej dnia 18 lipca 1978 roku ze Skarbem Państwa. Na podstawie umowy zawartej 22 listopada 1985 roku z Urzędem Wojewódzkim - Kuratorium Oświaty i Wychowania, podjęli się Państwo realizacji przedszkola, z przeznaczeniem dla wym. Kuratorium, celem zapewnienia kompleksowej realizacji budownictwa mieszkaniowego na wskazanym osiedlu. Plan realizacji przedszkola został zatwierdzony w roku 1985. Na przestrzeni kolejnych lat działka oddana w użytkowanie wieczyste ulegała podziałom i m.in. decyzją Urzędu Miejskiego z 06 października 1986 roku dokonano m.in. rozdzielenia działki nr … na działkę nr … z przeznaczeniem pod budowę ww. przedszkola oraz na działkę nr …; obie pozostając niezmiennie w Państwa użytkowaniu wieczystym. W uzasadnieniu decyzji podziałowej wskazano, że podział następuje w celu dobrowolnego oddania na rzecz przeznaczonej na przedszkole. 27 czerwca 1986 roku Zebranie Przedstawicieli Spółdzielni podjęło uchwałę upoważniającą Zarząd do zbycia działki nr … - przeznaczonej pod budowę przedszkola oraz działki nr …, przeznaczonej pod budowę szkoły, na rzecz Kuratorium Oświaty i Wychowania. Następnie doszło do sytuacji w której opisane powyżej przedszkole zostało przez Państwa wybudowane. W dniu 14 października 1992 roku Wojewoda decyzją stwierdził nabycie przez Gminę Miasto z mocy prawa własności nieruchomości stanowiącej m.in. działkę nr …, przy czym w decyzji tej wskazano, że budynki stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności należący do użytkownika wieczystego, tj. do Państwa. W związku z nabyciem własności nieruchomości, obejmującej działkę nr … przez Gminę Miasto … i przejęciem przez tego właściciela od Kuratorium przedszkola, Państwo i Gmina … rozpoczęły rozmowy mające na celu rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego, w części dotyczącej ww. działki na której było ono zlokalizowane. Strony nie doszły w tym zakresie do porozumienia. W kolejnych latach próbowano dojść do porozumienia. W roku 2015 zaproponowali Państwo Gminie Miastu … nabycie lub zamianę terenu na inny bądź odpłatną dzierżawę. Propozycja ta nie została przyjęta. 21 września 2016 roku przed Sąd Rejonowy … wezwali Państwo Gminę Miasto … do zawarcia ugody polegającej na uiszczeniu przez Gminę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki nr …, za ostatnie 3 lata. Do ugody nie doszło. W październiku 2016 roku Gmina Miasto … złożyła oświadczenie o zgodzie na rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego, w części dotyczącej działki … lecz warunków tego rozwiązania Państwo nie zaakceptowali, bo były niekorzystne. Pismem skierowanym do Gminy Miasto … w roku 2017 poinformowali Państwo Gminę …, że począwszy od 01 września 2017 roku będą Państwo ją obciążali wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z działki nr …. Gmina Miasto … kolejnymi pismami doręczanymi Państwu informowała, że brak jest podstaw do tego obciążania, a faktury są nieskuteczne. W efekcie doszło do sporu sądowego, w pierwszej instancji przed Sądem Okręgowym, a następnie, po złożeniu apelacji przez obie strony, do ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd drugiej instancji. Sąd uznał, że Państwa roszczenie dotyczące należnego wam wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki nr … było zasadne w sytuacji, w której Gmina Miasto … od wielu lat, w tym również za okres objęty sporem, w sposób wyłączny korzysta z wym. działki. Sąd potwierdził, zgodnie z prawdą, że strony związane były jedynie umową o oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej, zawartej w roku 1978, która w odrębnym procesie została w końcu rozwiązana orzeczeniem sądowym wydanym w roku 2019. Państwo, jako wieczysty użytkownik działki … nigdy nie byli związani z Gminą Miasto …umową najmu, dzierżawy lub inną umową o podobnym charakterze, przedmiotem której byłoby Przedszkole, a Kuratorium nigdy nie korzystało z budynku Przedszkola znajdującego się na działce nr …. Nie występowali Państwo przeciwko Gminie Miasto … o opróżnienie i wydanie budynku Przedszkola. Pomiędzy stronami co jakiś czas odbywała się jedynie wymiana korespondencji oraz odbywały się spotkania. Poza pozwem złożonym po rozwiązaniu umowy o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste, którego dotyczy zawarta ugoda, tj. pozwem dotyczącym ustalenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez Gminę z nieruchomości, nie składali Państwo innych pozwów. Nie składali Państwo pozwu do Sądu o opróżnienie i wydanie przez Gminę Miasto … budynku Przedszkola znajdującego się na działce nr ... Celem Państwa działań i negocjacji z Gminą Miasto …co do zasady nie było odzyskanie nieruchomości/władztwa nad budynkiem. Podstawowym celem było uzyskanie świadczenia lub (jako propozycja alternatywna) zawarcie ugody w której w zamian za rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego w części dotyczącej działki …, otrzymaliby Państwo nieruchomość zamienną. W przypadku braku porozumienia byli Państwo gotowi na odzyskanie działki z obiektem, wolnego od osób i rzeczy należących do Gminy, aczkolwiek w takim przypadku i tak domagalibyście się zapłacenia na Państwa rzecz świadczenia za bezumowne korzystanie z działki przez określony czas. W okresie od miesiąca września 2017 do lutego 2019 wystawiali Państwo na rzecz Gminy Miasto … faktury za bezumowne korzystanie z działki nr ….

W analizowanej sprawie, kluczowe dla rozstrzygnięcia Państwa wątpliwości jest ustalenie, czy w zaistniałej sytuacji wyrażali Państwo zgodę (również dorozumianą) na korzystanie z nieruchomości stanowiącej Państwa własność oraz czy podjęli Państwo jakiekolwiek kroki celem odzyskania tejże nieruchomości, w przypadku braku takiej zgody (umowy).

W okolicznościach niniejszej sprawy, stwierdzić należy, że użytkowanie budynku przedszkola przez Gminę Miasto … odbywało się za domniemaną, dorozumianą Państwa zgodą. W całym okresie użytkowania przez Gminę Miasto … mamy do czynienia z bezumownym korzystaniem z nieruchomości za Państwa zgodą. Wskazać bowiem należy, iż nie występowali Państwo przeciwko Gminie Miasto …o opróżnienie i wydanie budynku Przedszkola. Pomiędzy stronami co jakiś czas odbywała się jedynie wymiana korespondencji oraz odbywały się spotkania. Poza pozwem dotyczącym ustalenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez Miasto Gminę … z nieruchomości, nie składali Państwo innych pozwów. Nie składali Państwo pozwu do Sądu o opróżnienie i wydanie przez Gminę Miasto … budynku Przedszkola znajdującego się na działce nr …. Celem Państwa działań i negocjacji z Gminą Miasto … - jak Państwo wskazali – co do zasady nie było odzyskanie nieruchomości/władztwa nad budynkiem. Podstawowym celem było uzyskanie świadczenia lub (jako propozycja alternatywna) zawarcie ugody w której w zamian za rozwiązanie umowy użytkowania wieczystego w części dotyczącej działki …, otrzymaliby Państwo nieruchomość zamienną. W przypadku braku porozumienia byli Państwo gotowi na odzyskanie działki z obiektem, wolnego od osób i rzeczy należących do Gminy, aczkolwiek w takim przypadku i tak domagaliby się Państwo zapłacenia na Państwa rzecz świadczenia za bezumowne korzystanie z działki przez określony czas. Wobec powyższego uznać należy, że w tym stanie rzeczy, wystąpiła Państwa dorozumiana zgoda na korzystanie z nieruchomości.

Tym samym, świadczyli Państwo usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, które ze względu na ich odpłatny charakter podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, świadczenie pieniężne, które Państwo otrzymali od Gminy Miasto … jest w rzeczywistości wynagrodzeniem za świadczoną przez Państwa usługę, dającą wypłacającemu je wyraźne i bezpośrednie korzyści w postaci możliwości korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości.

Należy również zauważyć, że wystawiali Państwo faktury za użytkowanie budynku. Ponadto wskazywali Państwo, że jednym z głównych celów negocjacji z Gmina Miasto …, co do zasady nie było odzyskanie nieruchomości/władztwa nad budynkiem. Podstawowym celem było m. in. uzyskanie świadczenia. W analizowanym przypadku związek między żądaną płatnością, a świadczeniem na rzecz Gminy Miasta … ma charakter na tyle bezpośredni i wyraźny, że można stwierdzić, że żądana płatność następuje w zamian za to świadczenie, tj. za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy. Tym samym, należy stwierdzić, że powyższa sytuacja wyczerpuje zapisy art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy i wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości powinno być opodatkowane podatkiem od towarów i usług.

Jednocześnie zaznaczyć należy, że ani przepisy ustawy, ani też rozporządzeń wykonawczych do ustawy nie przewidują zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT oraz obniżonych stawek podatku VAT dla świadczenia usług opisanych we wniosku.

Zatem wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości powinno być opodatkowane podatkiem VAT z zastosowaniem podstawowej stawki podatku VAT.

Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2020 r.:

Według art. 29a ust. 6 ww. ustawy, podstawa opodatkowania obejmuje:

Z kolei w oparciu o art. 29a ust. 7 ustawy, podstawa opodatkowania nie obejmuje kwot:

Powołany wyżej przepis art. 29a ust. 1 ustawy określa zasadę ogólną odnoszącą się do podstawy opodatkowania. W myśl tej zasady ogólnej, podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej.

Należy wskazać, że z orzecznictwa TSUE wynika, że zapłata musi być wyrażalna w formie pieniężnej, choć niekoniecznie w jednostkach pieniężnych (może to być np. świadczenie usługi lub dostawa towarów). Podstawą opodatkowania jest zapłata faktycznie otrzymana (którą ma otrzymać podatnik), a nie wartość oszacowana według obiektywnych kryteriów (m.in. wyroki w sprawie C-33/93 czy C-154/80).

Wskazać należy, że art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 stycznia 2023 r. o informowaniu o cenach towarów i usług (Dz. U. z 2023 r., poz. 168):

Stosownie do treści art. 3 ust. 2 wskazanej wyżej ustawy:

Przytoczony przepis oznacza, że wszędzie tam, gdzie strony nie określiły wprost, czy umówiona przez nie cena jest kwotą brutto czy netto, przyjmuje się, że jest to cena brutto, a zatem cena obejmująca podatek od towarów i usług. Zasadą zatem jest, że w ramach ustalonych cen zawarty jest już podatek od towarów i usług, jeżeli dana transakcja podlega temu podatkowi, chyba że strony w umowie wyraźnie wskażą inaczej. W tak skonstruowanej cenie zawiera się zatem podstawa opodatkowania (tzw. wartość netto) oraz podatek. Jeżeli zatem strony opodatkowanej transakcji określiły jej cenę, bez wskazania, że jest to wartość netto, do której należy doliczyć VAT, uznać zawsze należy, że jest to cena zawierająca w sobie tenże podatek (tzw. wartość brutto).

W tym miejscu należy przypomnieć, jak wynika z cytowanego wyżej art. 29a ust. 1 i ust. 6 pkt 1 ustawy, podstawą opodatkowania, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika. Podstawa opodatkowania obejmuje podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku.

Wysokości zapłaty od nabywcy, czyli ceny sprzedaży, powyższy przepis, ani inne przepisy prawa podatkowego nie regulują. Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług, które regulują konsekwencje publiczno-prawne dokonania sprzedaży towaru lub wyświadczenia usługi - nie mogą mieć wpływu na wysokość ceny ustalonej przez strony umowy cywilnej lub określonej w drodze decyzji. Regulują bowiem, co stanowi podstawę opodatkowania, ale nie mają i nie mogą mieć wpływu na sposób jej ustalenia.

Mając na uwadze przedstawiony opis sprawy oraz obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa należy stwierdzić, że podstawą opodatkowania dla zasądzonej kwoty z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości przez Gminę Miasto …, zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy w związku z art. 29a ust. 6 pkt 1 ustawy - jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą Państwo otrzymali z tytułu świadczonych usług, pomniejszoną o kwotę podatku VAT. Tym samym, należy stwierdzić, że jeżeli kwota orzeczona przez Sąd stanowi całkowitą zapłatę dla Państwa z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości przez Gminę Miasto …, to należy ją uznać za podstawę opodatkowania po pomniejszeniu o kwotę podatku należnego. Przyjąć zatem należy, że zasądzona kwota z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości stanowi kwotę brutto, to znaczy kwotę zawierającą w sobie podatek.

Wobec powyższego w zakresie pytania nr 1 Państwa stanowisko uznałem za nieprawidłowe.

Odnośnie natomiast kwoty otrzymanych odsetek, wskazać należy, iż odsetki ustawowe wynikające z nakazów zapłaty nie są częścią kwoty należnej z tytułu świadczenia usług, ani też nie mają wpływu na cenę świadczonych usług, w związku z czym nie można uznać, że stanowią podstawę opodatkowania w rozumieniu art. 29a ust. 1 ustawy. Odsetki nie stanowią ekwiwalentu za świadczenie usług, są to bowiem kwoty mające charakter sankcyjny (karny), i jako niemieszczące się w katalogu czynności określonych w art. 5 ustawy – nie podlegają przepisom tej ustawy. W konsekwencji powyższego, zasądzone przez Sąd na Państwa rzecz odsetki za opóźnienie nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i nie są Państwo obowiązani do odprowadzenia podatku VAT z tego tytułu.

Potwierdzenie powyższego znaleźć można w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej C-222/81 z dnia 1 lipca 1982 r. w sprawie BAZ Bausystem AG v Finanzamt München für Körperschaften, w którym TSUE stwierdził, iż odsetki karne z tytułu nieterminowej płatności nie mogą zostać uznane za wynagrodzenie w rozumieniu przepisów o VAT i tym samym nie mogą stanowić podstawy opodatkowania tym podatkiem. TSUE uznał bowiem, iż wypłata odsetek karnych nie ma żadnego związku ze świadczeniem i konsumowaniem usługi, a kwota odsetek karnych nie stanowi wynagrodzenia świadczącego usługę, lecz rekompensatę za opóźnioną płatność, poniesioną szkodę.

Wobec powyższego Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 2 uznałem za prawidłowe.

Natomiast w kwestii dokumentowania czynności bezumownego korzystania z nieruchomości, należy wskazać, że zgodnie z art. 106b ust. 1 ustawy w brzmieniu obowiązującym do 30 czerwca 2021 r. wynika, że:

Faktura jest dokumentem potwierdzającym zaistnienie zdarzenia gospodarczego (potwierdzeniem nabycia określonych towarów i usług lub też otrzymania zaliczki). Wystawienie faktury należy rozumieć jako sporządzenie ww. dokumentu oraz jego przekazanie innemu podmiotowi (nabywcy), a przez to wprowadzenie faktury do obrotu prawnego.

W myśl art. 106j ustawy w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2022 r., zgodnie z którym:

Natomiast z dniem 1 września 2023 r. art. 106j ust. 2 pkt 2a otrzymał następujące brzmienie:

Z powołanych przepisów wynika, że jeżeli po wystawieniu faktury wystąpią zdarzenia mające wpływ na treść wystawionej faktury lub okaże się, że wystawiona faktura zawiera błędy, podatnik wystawia w takim przypadku fakturę korygującą. Fakturę korygującą wystawia się m.in. w razie stwierdzenia pomyłki w cenie, stawce lub kwocie podatku, bądź w jakiejkolwiek innej pozycji faktury.

Zatem, co do zasady, korygowanie treści pierwotnie wystawionej faktury powinno nastąpić poprzez wystawienie przez sprzedawcę faktury korygującej. Faktura korygująca wystawiana jest w celu podania właściwych, prawidłowych i zgodnych z rzeczywistością kwot i innych danych, decydujących o rzetelności wystawionego dokumentu. Zatem, istotą faktur korygujących jest korekta faktur pierwotnych, tak aby dokumentowały rzeczywisty przebieg zdarzeń gospodarczych. Przy czym, korekty faktur można dokonać wyłącznie do momentu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Jeżeli więc faktura dokumentująca zdarzenie gospodarcze zawiera pomyłki lub zdarzenie, które faktura ta dokumentowała, uległo zmianie, to powinna zostać skorygowana w ten sposób, aby odzwierciedlała faktycznie dokonaną transakcję między określonymi podmiotami.

Jak wyżej wskazano w okolicznościach niniejszej sprawy, użytkowanie budynku przedszkola przez Gminę Miasto … odbywało się za domniemaną, dorozumianą Państwa zgodą i tym samym, świadczyli Państwo usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, które ze względu na ich odpłatny charakter podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Ponieważ ani przepisy ustawy, ani też rozporządzeń wykonawczych do ustawy nie przewidują zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT oraz obniżonych stawek podatku VAT dla opisanych we wniosku usług, to wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem VAT według stawki podstawowej. Zatem, stosownie do art. 106b ust. 1 ustawy, postępowali Państwo prawidłowo wystawiając w 2017, 2018 i 2019 roku faktury z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości z zastosowaniem podstawowej stawki podatku VAT. Wskazać jednocześnie należy, że w sytuacji gdy kwoty należne z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości wynikające z pierwotnie wystawionych faktur w związku z prawomocnym orzeczeniem Sądu ostatecznie uległy zmianie, wówczas winni Państwo dokonać stosownych korekt tych faktur, z uwzględnieniem okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Wobec powyższego Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 3 uznałem za nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który przedstawili Państwo i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem Państwa wniosku (zapytania). Inne kwestie, które nie zostały objęte pytaniami, nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone.

Zaznacza się także, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Ponoszą Państwo ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego. Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, wydana interpretacja traci swą aktualność.

Jednocześnie należy podkreślić, że niniejsza interpretacja została wydana na podstawie przedstawionego we wniosku opisu sprawy, co oznacza, że w przypadku, gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan sprawy, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli sytuacja Państwa będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i Państwo zastosujecie się do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634, dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).